Vào dịp cuối năm 2021, chúng tôi về thăm làm việc tại Kiền Bái, một xã làm hương thơm nổi tiếng ở Thủy Nguyên – Hải Phòng. Nơi đây trước kia có trên 50% dân làng chuyên sản xuất hương, sau mai một dần do thu nhập thấp, thiếu hụt nhân lực và cạnh tranh của hương công nghệ sản xuất bằng máy từ các cơ sở lân cận ở tỉnh Thái Bình, Hải Dương, thành phố Hồ Chí Minh…
Trao đổi với chị Hoàng Thị Mỹ – cán bộ văn hóa xã Kiền Bái chúng tôi được biết, hiện nay xã còn trên dưới 10 gia đình theo nghề với 15 – 20 lao động thường xuyên, lực lượng lao động tăng thêm khoảng 20 – 30 người làm việc vào dịp cuối năm để phục vụ nhu cầu sử dụng nhiều của nhân dân trong gia đình và đình chùa trong các dịp lễ hội, đón tết nguyên đán.
Trong không khí đón Xuân, chị Hoàng Thị Mỹ đưa chúng tôi đến cơ sở sản xuất Hương Lan tại thôn 7 – xã Kiền Bái. Phía trước nhà là khoảng sân khá rộng đang phơi rất nhiều chân hương, sâu phía sau nhà là nơi sản xuất hương, bên cạnh có khoảng rộng phơi hương thành phẩm để chuẩn bị đóng gói. Gặp gỡ chủ cơ sở sản xuất, chị Phạm Thị Lan vui vẻ cho biết: Người dân ở đây chủ yếu sản xuất hương truyền thống, số ít sử dụng máy sản xuất hương công nghệ. Riêng gia đình nhà chị chuyên sản xuất hương truyền thống kết hợp hương công nghệ để đảm bảo năng suất lao động đồng thời đáp ứng đa dạng nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước.
Chị Phạm Thị Lan chia sẻ: hương truyền thống nguyên liệu chủ yếu từ thảo mộc tự nhiên như rễ Hương Bài, vỏ Quế Chi, vỏ Cam, thân cây Mía, Hoa Hồi, cây Keo… Chân hương dùng tre chẻ nhỏ, vót, ngâm nước vôi trong. Hương truyền thống có 2 loại, hương quấn giấy (hương thuốc) và loại nén se hỗn hợp bột hương liệu thủ công bằng tay. Hương thuốc thơm ngọt đặc biệt, loại này rất được người dân miền Bắc ưu chuộng sử dụng vào các ngày tết nguyên đán hàng năm.
Hương công nghệ ngoài hương liệu trên còn bổ sung bột đá để cây hương có tàn trắng cuộn, chân hương dùng máy vót, toàn bộ hương được se bằng máy. Chất kết dính bột hương liệu được người dân ở đây sử dụng chủ yếu bằng dung dịch chiết suất từ cây Keo, kết hợp kinh nghiệm pha chế nguyên liệu được truyền qua nhiều đời.
Tiếp tục hành trình, chúng tôi đến thăm nhà bác Phạm Ngọc Nam ở thôn 6 – xã Kiền Bái. Bác Phạm Ngọc Nam tâm sự: gia đình nhà bác có truyền thống làm hương truyền từ đời này sang đời khác cách nay đã 50 năm,. Ngày còn bé, bác đã tham gia làm hương với gia đình, trưởng thành đi bộ đội, xuất ngũ về quê hương bác tiếp tục khôi phục lại nghề của gia đình. Bác nói, nghề làm hương tuy vất vả, thu nhập chẳng là bao nhưng tôi quyết không bỏ. Bác nói: hương truyền thống tuy năng suất thấp nhưng chất lượng rất cao so với loại hương khác bởi mùi thơm thuần khiết từ các cây cỏ thiên nhiên hoang dã.
Người dân nơi đây sản xuất hương không sử dụng hóa chất nên đảm bảo tuyệt đối cho sức khỏe của cộng đồng. Vì vậy, dù có nhiều loại hương bày bán trên thị trường nhưng người tinh tế ở các tỉnh lân cận như Quảng Ninh, Hải Dương, Hải Phòng, Thái Bình vẫn tìm về Kiền Bái mua hương để sử dụng hoặc buôn bán.
Tạm biệt bác, chúng tôi ra về lòng không khỏi bâng khuâng, hình ảnh người lính xuất ngũ giản dị về địa phương tham gia sản xuất trong bộ quân phục bạc mầu cẩn trọng thắp nén nhang lên ban thờ tổ tiên, nén hương cháy tàn nhang cuộn tròn tỏa hương thơm ngát trang nghiêm tưởng nhớ người xưa. Chúng tôi biết, trong long bác cũng như bao người dân nơi đây mong muốn được chính quyền địa phương, thành phố hỗ trợ để lớp trẻ có điều kiện kế cận phát triển và duy trì nghề cho mai sau, bởi đó không chỉ là nét đẹp văn hóa quê hương mà còn là tâm huyết của cha ông ta để lại.
TRUNG TÂM ĐÀO TẠO
