Sau 10 năm thực hiện Luật HTX năm 2012, hiện toàn thành phố có 218 HTX hoàn thành chuyển đổi theo mô hình HTX kiểu mới, đạt tỷ lệ 93,2%. Bên cạnh những HTX thực sự đổi mới, nhiều đơn vị chỉ thay đổi về tên gọi, hoạt động cầm chừng. Trong đó, nguyên nhân chủ yếu do chất lượng cán bộ quản lý HTX còn thấp, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển theo mô hình mới.
Vừa thiếu, vừa yếu
Một trong hạn chế được nêu lên tại nhiều hội nghị tổng kết về kinh tế tập thể, HTX là đội ngũ cán bộ quản lý HTX trên địa bàn thành phố hiện nay vừa thiếu, vừa yếu. Qua khảo sát của Liên minh HTX và doanh nghiệp thành phố khi xây dựng đề án đào tạo tại 300 HTX, trong gần 1200 cán bộ quản lý (bao gồm chức danh giám đốc, phó giám đốc, kế toán và trưởng ban kiểm soát), tỷ lệ cán bộ có trình độ sơ cấp trở lên chiếm 31,9%, trong đó cán bộ có trình độ đại học chỉ chiếm 16,7%. Phần lớn cán bộ quản lý HTX là người lớn tuổi, điều hành chủ yếu dựa trên kinh nghiệm, uy tín, chưa được đào tạo chuyên môn bài bản, hạn chế nhất định về năng lực, trình độ chuyên môn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng hoạt động của các HTX. Không ít đơn vị chuyển sang mô hình HTX kiểu mới nhưng chất lượng hoạt động chậm chuyển biến, thậm chí là kém hiệu quả. Tỷ lệ đóng góp của khu vực kinh tế tập thể, HTX vào GDP thành phố khá thấp, hiện chiếm khoảng 1,5%.
Tại HTX thủ công mỹ nghệ Đồng Minh (huyện Vĩnh Bảo), phần lớn cán bộ, người lao động đang làm việc tại đây đều chưa qua trường lớp đào tạo. Ông Tô Xuân Hiền, Chủ tịch HĐQT kiêm Giám đốc HTX cho biết, bản thân ông cũng xuất phát từ người thợ, chưa qua trường lớp đào tạo nào về quản lý. Là nghệ nhân dân gian, ông rất tâm huyết giữ gìn và phát triển nghề truyền thống của quê hương, nhưng yếu về kiến thức quản lý khiến việc điều hành hoạt động HTX chưa đạt như kỳ vọng. Nhất là sau khi chuyển đổi theo Luật HTX năm 2012, yêu cầu về người đứng đầu HTX ngày càng đòi hỏi cao hơn.
Ở nhiều HTX, tình trạng già hóa, thiếu đội ngũ cán bộ kế cận diễn ra khá phổ biến. Việc thực hiện chuyển đổi HTX theo Luật HTX 2012 chưa thực sự tạo tính đột phá; môi trường hoạt động của HTX chưa thu hút được người giỏi, người trẻ về làm việc. Điều này đặt ra nhiều khó khăn trong nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý, điều hành HTX. Như tại HTX sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Cấp Tiến (huyện Tiên Lãng), HTX có 7 cán bộ, người trẻ nhất cũng gần 50 tuổi, duy nhất giám đốc HTX có trình độ đại học hệ tại chức. Sau khi chuyển đổi, HTX muốn mở rộng thêm dịch vụ ngoài nông nghiệp để nâng cao thu nhập cho thành viên nhưng lo lắng chất lượng nguồn nhân lực, công tác quản lý không bảo đảm yêu cầu, dễ gặp rủi ro trong quá trình hoạt động. HTX muốn tuyển dụng thêm người có trình độ, năng lực vào làm việc. Tuy nhiên, lớp trẻ được đào tạo bài bản lại không mặn mà với công việc tại HTX. Năm 2019, HTX là một trong 4 đơn vị được thành phố triển khai thí điểm mô hình đưa cán bộ trẻ có trình độ về làm việc, nhưng hết thời hạn hỗ trợ, điều kiện tại HTX chưa đủ thu hút, giữ chân cán bộ ở lại gắn bó lâu dài…
Hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao
Tại hội nghị Trung ương 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa 13 vừa qua, vấn đề phát triển kinh tế tập thể là một trong nội dung được nhấn mạnh, trong đó phải thường xuyên quan tâm đổi mới, phát triển, nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác, mà nòng cốt là các HTX kiểu mới; coi đây là một thành phần kinh tế quan trọng cùng với kinh tế nhà nước ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Chuyển đổi sang mô hình hoạt động mới theo Luật HTX năm 2012 trong điều kiện nguồn cán bộ quản lý vừa thiếu, vừa yếu, lại chịu tác động trực tiếp của cơ chế thị trường cạnh tranh, để HTX đứng vững và phát triển, vai trò của người đứng đầu, cán bộ quản lý HTX rất quan trọng. Do đó, việc hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ quản lý HTX nhằm củng cố, phát triển bền vững các HTX trong giai đoạn hiện nay rất cần được các cấp, ngành thành phố quan tâm.
Thực tế đã chứng minh, tại HTX sản xuất kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Minh Đức (quận Đồ Sơn), sau chuyển đổi, từ dịch vụ nông nghiệp thuần túy, hiện HTX mở rộng thêm 6 dịch vụ bao gồm: vận tải, xây dựng, sản xuất đá sạch, tín dụng nội bộ…Doanh thu của HTX đạt trên 28 tỷ đồng/năm. Có được kết quả này là nhờ người đứng đầu HTX nhạy bén trong xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh mới, dám nghĩ, dám làm. 100% số cán bộ của đơn vị có trình độ đại học, được sắp xếp vị trí việc làm phù hợp, đúng chuyên ngành.
Chủ tịch Liên minh HTX và doanh nghiệp thành phố Lương Minh Huệ cho biết, thực hiện chủ trương, kế hoạch của thành phố, giai đoạn 2017 – 2020, Liên minh phối hợp các đơn vị tổ chức 12 lớp bồi dưỡng kiến thức quản lý và nghiệp vụ cho 920 lượt cán bộ quản lý HTX; 2 lớp đào tạo (1 lớp cao đẳng quản trị kinh doanh và 1 lớp trung cấp kế toán) cho 60 học viên là cán bộ quản lý HTX. So với nhu cầu thực tế, tỷ lệ cán bộ quản lý HTX được đào tạo trình độ từ trung cấp trở lên còn thấp so với yêu cầu đặt ra. Do đó, thời gian tới Liên minh tiếp tục phối hợp Sở Kế hoạch – Đầu tư rà soát, thống kê nhu cầu đăng ký đào tạo, bồi dưỡng hàng năm của các HTX để có kế hoạch nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý thiết thực, hiệu quả. Trong đó, bám sát mục tiêu, chỉ tiêu nghị quyết của Liên minh HTX Việt Nam; Nghị quyết Đại hội 16 Đảng bộ thành phố và các quyết định, kế hoạch của Chính phủ, UBND thành phố về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong khu vực kinh tế tập thể để tham mưu, phối hợp xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý HTX giai đoạn 2022 – 2025 và kế hoạch cụ thể từng năm. Việc đào tạo, bồi dưỡng sẽ chú trọng bám sát nhu cầu thực tế hiện nay của các HTX. Khâu đào tạo bảo đảm từng bước nâng cao kiến thức, năng lực, kỹ năng, kinh nghiệm cho đội ngũ quản lý HTX./.
Bài và ảnh: Ngọc Lan (Báo Hải Phòng)
